Ajurweda

CZYM SĄ TAJEMNICZO BRZMIĄCE DOSZE: VATA, PITTA, KAPHA?

Już w starożytnych pismach wedyjskich pojawiło się pojęciu tzw. anu, czyli atomu!

(…) Już wówczas wiedziano, że nie jest on cząstką elementarną (dziś nazywaną fundamentalną), czyli najmniejszą, niepodzielną część materii. Od lat fizycy bezskutecznie próbują ją ustalić. Okazuje się jednak, że każdą najmniejszą cząstkę, udaje się podzielić. Można ją tak dzielić i dzielić w nieskończoność. Podział materii na atomy lub mniejsze kwarki wydaje się być mało precyzyjny. Dlatego starożytni riszi cały wszechświat podzielili na 5 podstawowych elementów – żywiołów. Ziemia, woda, ogień, powietrze i przestrzeń budują otaczający nas świat i nas samych. Z nich składają się 3 tzw. dosze – vata, pitta i kapha. Vata, pitta i kapha to odpowiednio powietrze i przestrzeń, ogień i woda oraz woda z ziemią. Rodzimy się z jedną lub kilkoma dominującymi doszami w ciele – to one określają właśnie naszą „konstytucją” przez ajurwedę nazywaną „prakriti”. W trakcie naszego życia, poszczególne dosze na skutek ciągłych zmian wychodzą ze stanu równowagi. Zaczynają dominować w ciele. Jak wyjaśnił Przemek, ta dominacja dosz, innymi słowy nadmiar danego żywiołu prowadzi do chorób – zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Podstawowym celem ajurwedy jest więc przywrócenie równowagi w organizmie. (…) – krok po kroku wyjaśniamy w naszej książce.

Warto wiedzieć

„(…) Na tej samej zasadzie, na której nasze ciała są zbudowane z trylionów niezależnych komórek, my wszyscy jesteśmy małymi komórkami uniwersalnego organizmu. (…) W istocie wszystko co istnieje w świecie zewnętrznym, ma swój odpowiednik w wewnętrznym wszechświecie żyjącej istoty. (…) Riszi stosowali teorię pięciu wielkich elementów, by wyjaśnić w jaki sposób te wewnętrzne i zewnętrzne siły łączą się. (…)

Pięć elementów zagęszcza się w postaci 3 dosz: vata, pitta i kapha. Vata jest związana przede wszystkim z układem nerwowym, kontroluje wszystkie ruchy w ciele. Kapha odpowiada za stabilność i nawilżenie ciała. (…) Wszystkie procesy o charakterze pitta są związane z trawieniem lub „gotowaniem”. (…) Na poziomie komórkowym vata dostarcza do komórek składniki odżywcze i zajmuje się usuwaniem z nich produktów przemiany materii, pita trawi składniki odżywcze, aby zapewnić energię niezbędną do funkcjonowania komórek, a kapha kontroluje strukturę komórkową. (…)” – tłumaczy Robert Svoboda w „Prakritii”,odkryj swoją pierwotną naturę”. Svoboda jest jednym z pierwszych ludzi Zachodu, który uzyskał tytuł lekarza medycyny ajurwedyjskiej. Później wyjaśnia jak trzy dosze manifestują się w układzie trawiennym i umyśle. I tak vata porównuje zapamiętane informacje z nowymi danymi, a pitta przetwarza je i wyciąga wnioski. Kapha z kolei daje spokój i stabilność, umożliwiającą zrozumienie ich.

CZYM JEST KONSTYTUCJA, CZYLI NATURA ORAZ NASZA OBECNA NIERÓWNOWAGA?

Jak podkreślał Przemek Wardejn, zaprzyjaźniony konsultant ajurwedyjski w wyżej cytowanej książce: (…) Prakriti to nasza natura. Prakriti pochodzi od sanskrckiego słowa „przyroda”, czyli coś dane nam przy narodzinach. W terminologii ajurwedyjskiej określa się nim proporcje dosz danych w momencie poczęcia. Coś co nigdy się nie zmieni. Jeśli będziemy utrzymywać te proporcje w naturalnej równowadze, pozostaniemy zdrowi.

Vikriti to nasz stan obecny. Im bardziej różni się od naturalnego, tym mniej równowagi w organizmie. Przy dobieraniu diety, ziół, zabiegów i stylu życia powinniśmy kierować się właśnie vikriti. Natura – prakriti –nie zmieni się, jednak może zostać przysłonięta przez jakąś nierównowagę. Wówczas należy tę zasłonę oczyścić. Robimy to właśnie poprzez obniżanie obecnie dominującej doszy – vikriti. (…)

JAK I DLACZEGO WARTO SIĘ ZDIAGNOZOWAĆ?

(…) Według ajurwedy, każda choroba, zmiana emocjonalna, czy jakakolwiek inna patologia, ma swoją genezę w nierównowadze dosz, czyli zaburzeniu elementów w ciele. Co prawda w określaniu owej nierównowagi, nic nie zastąpi rzetelnej konsultacji ajurwedyjskiej. W jej trakcie diagnoza zapada przede wszystkim na podstawie sprawdzenia pulsu. Jednak dla wstępnej orientacji prezentujemy podstawowy test. Pozwoli on uzyskać przybliżoną wiedzę na temat własnej konstytucji. (…) – kontynuuje Przemek Wardejn w „Jedzeniu, które leczy”. A my wraz z nim przedstawiamy test na dosze, który pomoże Ci dobrać jeden z naszych olejów do pielęgnacji ciała.

1. Czy postura twojego ciała jest:

1. drobna
2. średnia
3. masywna

2. Czy twoje sny są:

1. często koszmarami; pojawiają się w nich elementy latania i skakania
2. wypełnione przemocą; zdarzają się w nich pożary
3. spokojne; pojawia się w nich woda i natura

3. Czy twoje trawienie jest:

1. zmienne; często miewasz gazy i wzdęcia
2. dobre, ale masz skłonność do nadkwasoty
3. słabe i często borykasz się z nadmiarem śluzu

4. Czy twoja waga jest:

1. niska; masz raczej tendencje do niedowagi
2. średnia; masz łatwość zarówno do nabierania, jak i zrzucania wagi
3. za duża; masz tendencję do otyłości

5. Czy twoje pragnienie jest:

1. średnie
2. duże
3. małe

6. Jak reagujesz na stres?

1. stajesz się nerwowy; pojawia się lęk
2. złościsz się i irytujesz
3. wycofujesz się; stajesz się smutny i pojawia się żal

7. Jakie jest twoje nastawienie do podróży?

1. uwielbiasz podróżować – nieważne gdzie i z kim
2. podróżujesz w sposób zaplanowany; odwiedzasz konkretne, godne polecenia miejsca
3. nie przepadasz za podróżami

8. Jak sypiasz?

1. bardzo lekko; masz trudności z zasypianiem; łatwo się wybudzasz
2. zasypiasz łatwo; śpisz dobrze; bez problemu wstajesz
3. zasypiasz łatwo, ale ciężko się wybudzasz

9. Jakie masz uzębienie?

1. kruszące się, krzywe i nieregularne
2. uwydatnione kły
3. duże i zdrowe

10. Czy twoje życiowe cele:

1. często się zmieniają
2. konsekwentnie je realizujesz
3. często o nich zapominasz lub ich nie masz

 

VATA – to najprawdopodobniej twoja dominująca dosza, jeśli najczęściej udzieliłeś odpowiedzi a. Idealnym produktem do pielęgnacji skóry ciała, który pomoże zrównoważyć nadmiar doszy vata będzie olej do ciała vata Prakriti (szczególnie w okresie jesienno zimowym). W okresie wiosenno-letnim możesz z kolei sięgać po nawilżający olej aloesowy Prakriti (szczególnie w najcieplejszym okresie). W zapotrzebowanie Twojej skóry twarzy wspaniale wkomponuje się olej do twarzy Prakriti. Jeśli skóra na Twojej twarzy jest bardzo wysuszona możesz go łączyć pół na pół z zimno tłoczonym olejem migdałowym. 

PITTA – to najprawdopodobniej twoja dominująca dosza, jeśli najczęściej udzieliłeś odpowiedzi b. Idealnym produktem do pielęgnacji skóry ciała, który pomoże zrównoważyć nadmiar doszy pitta będzie olej do ciała pitta Prakriti (szczególnie w okresie wiosenno-letnim, kiedy skóra jest z natury wilgotna). Z kolei w okresie jesienno-zimowym możesz sięgać po nawilżający olej aloesowy Prakriti (gdy Twoja skóra nie jest wilgotna w dotyku). W zapotrzebowanie Twojej skóry twarzy wspaniale wkomponuje się olej do twarzy Prakriti.

KAPHA – to najprawdopodobniej twoja dominująca dosza, jeśli najczęściej udzieliłeś odpowiedzi c. Osoby z nadmiarem tej doszy nie powinny codziennie olejować ciała, gdyż mają naturalnie tłustą skórę. Jednak w większości przypadków będą mogły 2 – 3 razy w tygodniu sięgać po olej do ciała vata Prakriti. Do codziennej pielęgnacji skóry twarzy mogą stosować olej do twarzy Prakriti.

KONSTYTUCJA DWUDOSZOWA – posiadasz dwie dominujące dosze. W zależności od udzielonych odpowiedzi będzie to vata-pitta, pitta-kapha oraz vata-kapha. W zależności od Twojej kondycji psychofizycznej, pory roku powinieneś sięgać po nasz olej do pielęgnacji ciała vata, olej aloesowy lub pitta. Nawilżający olej aloesowy Prakriti  jest dedykowany konstytucji dwudoszowej vata-pitta, kiedy potrzebujemy silnego nawilżenia skóry, ale bez efektu rozgrzewającego. Przeczytaj dokładną charakterystykę produktów w zakładce NASZE PRODUKTY. Do codziennej pielęgnacji skóry twarzy mogą stosować olej do twarzy Prakriti.

TRIDOSHA – najprawdopodobniej wszystkie trzy dosze występują u ciebie w równowadze, jeśli porównywalną ilość razy udzieliłeś odpowiedzi a, b i c.

Warto wiedzieć

Twoja konstytucja składa się tylko z jednej doszy? Jesteś w bardzo komfortowej sytuacji. Dlaczego? Kiedy już uda ci się ją określić, dość szybko nauczysz się nią „nawigować”. W przewidywalny sposób będziesz reagować na określone sytuacje np. zmieniającą się pogodę czy ostry smak. Jak pisze Robert Svoboda: „Osoby o dwudoszowej konstytucji –vata-pitta, pitta-kapha oraz vata-kapha – to osobowości, które w pewnym sensie zawsze są rozdwojone: w pewnych warunkach będzie dominować jedna dosza, a w innych druga. (…) Trzeba zachować równowagę między wymaganiami dwóch bardzo różniących się od siebie typów. Większość osób ma dwudoszową konstytucję.”

CZYM CHARAKTERYZUJĄ SIĘ POSZCZEGÓLNE DOSZE?

VATA

Jakie cechy fizyczne posiadają osoby, u których dominuje vata?

• są szczupłe, czasami wręcz zasuszone, mają problem z przybieraniem na wadze
• są, albo bardzo wysokie, albo dość niskie
• mają często zimne stopy i ręce oraz słabe krążenie
• mają suchą, podatną na tworzenie odcisków i nagniotków skórę
• mają zmienny apetyt – czasami jedzą bardzo dużo, a czasami całkowicie tracą apetyt (szczególnie pod wpływem lęku i stresu)
• mają skłonność do gwałtownych wahań poziomu energii
• mają kłopoty z zasypianiem, a przebudzone w nocy zasypiają ponownie z trudnością
• mają niski próg bólu
• najczęściej mają przesuszające się włosy z rozdwajającymi się końcówkami
• często mają problemy trawienne, częste gazy i wzdęcia
• często cierpią na zaparcia
• nie lubią ekstremalnych warunków pogodowych; najlepiej czują się w ciepłym, wilgotnym klimacie
• słabo się pocą i lubią przebywać na słońcu
• mają najczęściej małe oczy
• mają skłonność do szybkiego tworzenie się zmarszczek

Jakie cechy psychiczne posiadają osoby, u których dominuje vata?

• zamartwianie się; wyolbrzymianie problemów
• podatność na stres i lęki; najczęściej reagują lękiem na zmiany
• wrażliwość; artystyczna dusza
• zmienność: bywają duszą towarzystwa, ale szybko się wypalają; szybko się na coś „nakręcają”, ale szybko również zmieniają obiekt (lub przedmiot) zainteresowania
• działanie bez planu
• fruwanie w obłąkach; brak kontaktu z rzeczywistością
• podatność na choroby psychiczne (w tym schizofrenię, depresje maniakalne), halucynacje, słyszenie głosów
• podatność na załamania nerwowe
• nadwrażliwość na zewnętrzne bodźce

PITTA

Jakie cechy fizyczne posiadają osoby, u których dominuje pitta?

• są średniego wzrostu
• mają najczęściej optymalną wagę i proporcjonalną budowę ciała; łatwo przybierają i tracą na wadze; lekka nadwaga może się pojawić na stałe po 40.
• mają świetne trawienie (pitta odpowiada za trawienie), które jednak przy zbyt wysokiej pitta może objawiać się biegunkami i/lub nadkwasotą; mogą też cierpieć na chorobę wrzodową
• wypróżniają się regularnie; rzadko cierpią na zaparcia
• mają raczej tłustą i różowawą skórę, ale z tendencją do trądziku, zaczerwienień, świądu, pieprzyków; mają bardzo wrażliwą skórę; z łatwością się rumienią
• oczy często przejawiają nadmiar ognia – stają się wówczas zaczerwienione, swędzą; najczęściej mają jasną barwę np. niebieską, zieloną, szarą
• są nadwrażliwi na słońce, na poparzenia słoneczne; jest im najczęściej gorąco – mają ciepłe nogi i ręce
• intensywnie się pocą, co pomaga im zrównoważyć temperaturę ciała
• preferują chłód, cień, wodę
• mają cienkie, najczęściej rude, blond lub delikatnie brązowe włosy; mężczyźni pitta szybko łysieją (wynika to z nadmiaru testosteronu, który wykazuje charakter pitta)
• mają tzw. „gorącą krew”, która objawia się krwotokami; łatwo się siniaczą
• mogą się u nich często pojawiać wysoka gorączka, stany zapalne i objawy zatrutej krwi
• kochają jeść i mają doskonały apetyt; powinny jeść regularnie i o określonych godzinach; kiedy są głodne może się u nich pojawić złość
• mają gorący temperament – również w sferze seksualnej

Jakie cechy psychiczne posiadają osoby, u których dominuje pitta?

• są dominujący i władczy; mają skłonność do fanatyzmu
• są świetnymi organizatorami
• łatwo wpadają w gniew i złość, ale równie szybko z nich wychodzą
• wykazują wysoką samokontrolę
• pitta jest synonimem równowagi, więc najczęściej są psychicznie zrównoważone
• są bardzo krytyczne w stosunku do innych (czasami również w stosunku do siebie)
• perfekcjonizm
• uwielbiają rywalizować
• często cierpią na przerost ambicji
• są niezwykle inteligentne i logiczne, gdyż pitta w umyśle odpowiada za intelekt i zdrowy rozsądek
• są niecierpliwe
• bywają aroganckie i nietolerancyjne
• mają skłonność do wybujałego ego

KAPHA

Jakie cechy fizyczne posiadają osoby, u których dominuje kapha?

• są najczęściej niskie lub średniego wzrostu
• są dobrze zbudowane; mają szeroką klatkę piersiową
• mają tendencję do nadwagi i odkładania się wody; trudno jest im zrzucić zbędne kilogramy
• mają grubą i najczęściej oleistą skórę
• mają najczęściej mocne, białe, duże uzębienie
• mają raczej słabe krążenie (wynikające często z nadwagi) i zimne nogi oraz ręce
• mają dość słaby metabolizm wynikający z nadmiaru śluzu w organizmie
• duża nierównowaga kapha prowadzi do problemów z cholesterolem i miażdżycy
• lubią przebywać na słońcu; pocą się w umiarkowany sposób
• dobrze czują się w ciepłym, ale suchym klimacie
• mają umiarkowany apetyt, ale lubią podjadać; często są tzw. „żarłokami emocjonalnymi” – jedzą nie pod wpływem rzeczywistego głodu, lecz emocji
• są śpiochami; mają problem ze wstawaniem, ale również nie lubią kłaść się późno spać; praktycznie nie zdarza się, aby miały problemy ze snem
• mają tendencję do wytwarzania nadmiernej ilości śluzu, więc szczególnie w okresie zimowym (pomimo dobrej odporności) muszą uważać na infekcje
• preferują siedzący tryb życia, ale jednocześnie mają dużą wytrzymałość
• mają grube, najczęściej kręcone, mocne i ciemne (najczęściej brązowe) włosy z tendencją do przetłuszczania się
• mają mocne paznokcie
• mają duże, niebieskie lub brązowe oczy; ich oczy są wypełnione „głębią” i spokojem
• mają średni popęd seksualny; najczęściej są bardzo płodne

Jakie cechy psychiczne posiadają osoby, u których dominuje kapha?

• są najbardziej stabilne emocjonalnie i odporne psychicznie
• są ciche, zrównoważone i rodzinne; typ domatora
• są pokorne
• mają jednak skłonność do stagnacji, melancholii, a nawet depresji
• zbyt mocno przywiązują się do osób i rzeczy; mają nadmiar energii podtrzymującej
• ich umysł może nie przejawiać zdolności do myślenia abstrakcyjnego
• często szukają oparcia i osoby, która się nimi zaopiekuje; są niezdolne do bycia samemu
• silne osobowości kapha mają z drugiej strony tendencję do traktowania ludzi przedmiotowo i kontrolowania ich
• długo zachowują spokój, ale gdy się do kogoś zrażą to przez długi czas pielęgnuję tę urazę
• mają nawyki i łatwo wpadają w rutynę

JAK WRACAĆ DO RÓWNOWAGI?

Zdaniem najstarszej nauki o zdrowiu dieta, zabiegi olejowe (m.in. z wykorzystaniem olejów do ciała i twarzy Prakriti), zioła, aktywność fizyczna, a nawet uregulowanie rytmu dobowego pomagają nam codziennie, małymi krokami wracać do równowagi. Cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Oleje, podobnie jak dietę, zioła, rodzaje aktywności, słowem cały styl życia dobiera się do naszych indywidualnych potrzeb.